Auteur: Mr G.W.B. van Westen, ex-partner Deloitte en Stibbe, ex-raadsheer-plv. Hof Leeuwarden, Hof Den Bosch en Centrale Raad van Beroep
Mijn vorige blog van 23 april eindigde ermee dat vrijwel alle ZZP’ers het vervallen van het zogeheten ‘Handhavingsmoratorium’ op 1 januari 2025 met zorg tegemoet zien. Én dat zij ook bezorgd zijn dat de overheid een politiek draagvlak zoekt om alle ZZP’ers te dwingen om een arbeidsovereenkomst aan te gaan met hun opdrachtgever.
In deze editie zal ik ingaan op de mogelijke impact voor ZZP’ers van het vervallen van het Handhavingsmoratorium. De andere zorg die onder ZZP´ers leeft komt omstreeks 29 mei aan bod.
Voorop staat dat het afschaffen van het Handhavingsmoratorium niet is gericht op met een botte bijl terugdringen van het aantal ZZP’ers maar focust op bestrijding van de zogenoemde ‘schijnzelfstandigheid’. Schijnzelfstandigheid doet zich vooral voor aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Vaak denkt men hierbij aan de bouw of aan havenwerkers, maar helaas komt ´schijnzelfstandigheid´ ook voor in de Zorg. Er zijn in alle nader te onderzoeken sectoren ook ’onofficiële ‘bemiddelaars’ actief, die mensen aan slecht betaald werk helpen. In andere gevallen gaat het om ex-werknemers die door hun persoonlijke omstandigheden min of meer gedwongen worden om akkoord te gaan met ontslag. En op afroep mogen terugkeren als ZZP’er tegen veel lagere uurtarieven. Feitelijk zijn dat ex-werknemers die zich nu onder de druk van de omstandigheden ´vermommen´ als een zelfstandig werkende. In de Zorg komt daar vaak nog bij dat als ZZP’er ‘vermomde’ feitelijke werknemers zich tevens voorzien van vervalste Verklaringen Omtrent Gedrag of vervalste zorgdiploma’s. Omdat zorginstellingen vaak onverwachts en acuut ‘handen aan het bed’ tekort komen is er, ondanks de controleplicht, niet altijd voldoende tijd voor een echt grondige screening van een onbekende ZZP’er.
De diverse vormen waarin schijnzelfstandigheid zich voordoet is niet alleen de Belastingdienst een doorn in het oog, maar ook vakbonden, politieke partijen en organisaties van echte zelfstandigen. M.i. is dat terecht.
Dat dit nu opeens opspeelt met het schrappen van het Handhavingsmoratorium, is onder andere het gevolg van het feit dat er acht jaar na de invoering van de geflopte Wet DBA nog steeds geen zicht is op een opvolger voor die wet. Daardoor ziet de Belastingdienst met lede ogen aan dat opdrachtgevers die eigenlijk werkgevers zijn ten onrechte geen sociale premies betalen voor opdrachtnemers die eigenlijk werknemers zijn. En de laatsten zijn dus onterecht niet verzekerd tegen werkloosheid, arbeidsongeschiktheid e.d.
Het enige wapen dat de Belastingdienst momenteel heeft: hij moet zien te bewijzen dat een ‘onechte’ opdrachtgever opzettelijk ‘kwaadwillend’ is als hij stelt dat hij geen echte werkgever is en dus geen sociale premies hoeft te betalen.
Een dergelijke intentie is juridisch heel moeilijk te bewijzen. Maar toch kiest de Belastingdienst nu blijkbaar voor een offensief. En slijpt daarbij zijn messen uitgaande van de huidige wettelijke bepalingen.
Het zijn dus in de eerste plaats ´kwaadwillende´ opdrachtgevers die zich zorgen moeten maken. De handhaving die weer wordt opgestart zal zich naar mijn gevoel vooral richten op dergelijke dubieuze opdrachtgevers. De bedoeling zal primair zijn om gedwongen schijnzelfstandigheid te bestrijden.
Bij het nieuwe offensief van de Belastingdienst valt echter niet uit te sluiten dat men tevens stuit op frauderende Zorg ZZP´ers. Die lopen waarschijnlijk eerder een strafrechtelijk risico dan een fiscaal risico.
Maar….frauderende ZZP´ers vormen ook voor goedwillende opdrachtgevers een risico. Áls de Belastingdienst het standpunt inneemt dat de opdracht gevende zorginstelling ondanks de acute haast beter had moeten opletten bij haar controleplicht, kan aan de zorginstelling een naheffingsaanslag loonheffing worden opgelegd omdat bij het belastingonderzoek bleek dat de fraudeur geen echte zelfstandige was.
Zo´n naheffingsaanslag kan behoorlijk in de papieren lopen en alleen worden bestreden langs de weg van bezwaar en beroep. Kostbaar en met een onzekere afloop.
De conclusies zijn dus dat een Zorg ZZP´er die zijn documentatie goed op orde heeft strafrechtelijk niets hoeft te vrezen. Maar ook dat de opdrachtgever bij deze Zorg ZZP´er minder risico loopt op een naheffingsaanslag. Waarom dat een ´minder´ risico is en niet ´geen risico´ komt eveneens aan de orde in één van de volgende blogs.
GWBvW, 13 mei 2024