Over badwater en kinderen: nieuw concept voorstel voor de Wet VBAR

In mijn blog van 29 mei werd het door de minister van SZW in het vorige najaar gelanceerde concept (!) van een voorstel voor een Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden besproken (de Wet VBAR). Het concept voorstel van de Wet VBAR werd onderworpen aan een internetconsultatie. De reacties uit de praktijk die uit de internetconsultatie naar voren kwamen waren overwegend negatief. Het concept voorstel werd daarna op enkele punten aangepast. Maar die aanpassingen kwamen niet tegemoet aan de vele negatieve reacties die vaak, goed onderbouwd werden geuit in de internetconsultatie.

Mijn kritiek op het tweede concept voorstel komt er samengevat op neer dat als het voorstel in de aangepaste vorm kracht van wet zou krijgen, opdrachtgevers voortaan drie criteria zouden moeten ‘wegen’. Die criteria zijn: werkinhoudelijke aansturing, organisatorische inbedding en werken voor eigen rekening en risico. Opdrachtgevers zijn vaak niet juridisch geschoold. Het ‘wegen’ moet bovendien vaak in een situatie gebeuren waarin veel haast moet worden gemaakt.

Vooral in de Zorg is de behoefte aan ZZP’ers vaak zelfs acuut. Van diverse kanten werd vergelijkbare kritiek geuit. Ondanks goed onderbouwde bezwaren stuurde de vorige minister van SZW het wetsvoorstel afgelopen 21 juni in de aangepaste vorm vlak voor haar afscheid van het ministerschap toch vast ter beoordeling naar de Raad van State.
In het zogenoemde ‘Hoofdlijnenakkoord’ van het nieuwe kabinet is voorts te vinden dat de behandeling van de Wet VBAR moet doorgaan. Daarmee is overigens niet gezegd dat de nieuwe minister van SZW na het oordeel van de Raad van State, dat niemand nog kent, het voorstel ongewijzigd naar de Tweede Kamer zal sturen.
Ook is allerminst zeker dat de Tweede en daarna de Eerste Kamer het alsdan ingediende voorstel zullen overnemen. Al dan niet voorzien van veel amendementen uit de Tweede Kamer. Zoals eerder betoogd is ook naar mijn mening de praktijk gebaat met een heldere scheiding tussen werken met een arbeidsovereenkomst en werken als zelfstandige. Dat laatste dan als ondernemer OF als ROW’er.

De meeste ZZP’ers zijn ZZP’er uit overtuiging. Dat blijkt uit een onderzoek door Seor, een aan de Erasmus Universiteit gelieerd bureau. Het onderzoek, dat verricht werd in opdracht van uitzendbond NBBU, wordt aangehaald in een artikel in het Financieele Dagblad van maandag 8 juli. Met als kop ‘Debat over zzp’ers wordt niet altijd gevoerd op basis van de juiste cijfers’. De bevindingen in het onderzoek sluiten aan bij de nieuwste CBS-zelfstandigenenquête, waaruit naar voren komt dat slechts 3% van de zelfstandigen ZZP’er is geworden onder dwang van hun ex-werkgever. Daarnaast zegt 8% zelfstandige te zijn geworden na een beëindiging of niet verlengen van hun dienstverband door hun ex-werkgever. Volgens Seor zijn de meeste zzp’ers bewust zelfstandige geworden omdat men zelf wil bepalen hoe hun werk moet worden ingericht (47%), om een betere werk-privébalans te bereiken (26%) of omdat men meer kan verdienen (29%).
Een mix van deze motieven ligt naar mijn mening daarbij voor de hand.

Op 29 oktober 2023 viel op NOS Nieuws ook iets interessants te lezen: ZZP’er worden naast een vaste baan komt steeds meer voor: van minder dan 5% in 2014 was dat acht jaar later 6,4%.
Analisten van ABNAMRO zien blijkens een in dit NOS-nieuwsbericht aangehaald rapport ook het volgende: een aantal maanden werken als ZZP’er, afgewisseld door een tijdje in loondienst of het allebei tegelijkertijd doen. Arbeidsrelaties worden steeds meer “fluïde” luidt de conclusie van deze analisten.
Voorts is vooral een baan als werknemer en een bijbaan als zzp’er de laatste jaren in opkomst. In het NOS-nieuwsbericht wordt als voorbeeld iemand aangehaald die zegt dat hij, naast zijn baan, van zijn werkgever ZZP´er mag zijn. De constructie werkt goed, ook omdat hij van zijn werkgever vrijheid en vertrouwen krijgt. ´Het is bijvoorbeeld geen probleem als ik tijdens werk even een telefoontje aanneem voor mijn eigen bedrijf of als ik werkdagen omwissel als ik een mooie klus heb´. Met de inhoud van het tweede concept voorstel zouden overtuigde ZZP´ers als de hier geciteerde persoon worden gedwongen ingeval van bijverdiensten naast hun vaste baan een tweede arbeidsovereenkomst aan te aan, waar ook de desbetreffende opdrachtgevers niet op zitten te wachten. Is dat echt de bedoeling?

In dit verband wijs ik ook op het volgende: in het NOS nieuwsbericht staat ook dat blijkens de Nationale Arbeidsmarktenquête ruim 13 procent van de ondervraagden heeft gezegd zonder het extra (ZZP) werk niet te kunnen rondkomen. Gaan die mensen hun broodnodige extra inkomsten verliezen omdat hun opdrachtgevers, die vaak uit goedertierenheid dit soort werk verschaffen, geen arbeidsovereenkomst willen aangaan, omdat dat verplicht wordt gesteld als dit voorstel daadwerkelijk een wet wordt?

NBBU directeur Bastian wijst er in het hiervoor genoemde artikel in het Financieele Dagblad van maandag 8 juli nog op het volgende: ´Er is een grote groep 55-plussers – 270.902 – aan het werk als zelfstandige, meer dan 25,9% van het totaal. Juist die groep dreigt in het nauw te komen als een nieuw kabinet de ZZP-plannen (volgens het tweede conceptvoorstel VBAR, gvw) doorzet. Er zijn nog redelijk veel ouderen die relatief duur zijn om in dienst te nemen, hetzij door cao-vereisten of door pensioenverplichtingen. Als zelfstandige kunnen zij nog een goede boterham verdienen en een waardevolle bijdrage leveren op de arbeidsmarkt. Die bescherm je niet door hen in dienst te dwingen´. Aldus NBBU directeur Bastian.

Wat is mijn conclusie bij dit blog? Met het aannemen van de Wet VBAR wordt het ZZP vraagstuk beslist niet opgelost. Integendeel. Het bekende gezegde luidt: wat hier dreigt is het weggooien van badwater, nu niet met één kind erin maar met een heleboel kinderen erin

GWBvW, 10 juli

Mijn volgende blog verschijnt omstreeks 24 juli. Voor de voorafgaande blogs zie: https://bickz.com/category/fiscaliteit/alles